Maurycy Axer (1886-1942?) urodził się 4 czerwca 1886 r. w Przemyślu, w żydowskiej rodzinie austriackiego urzędnika, pracującego w lokalnej administracji podatkowej. Rodzice nadali mu imiona Moritz Joachim, które formalnie zmienił na Maurycy w 1921 r. Miał pięcioro rodzeństwa.

W 1904 r. ukończył I Gimnazjum w Przemyślu, a następnie zdecydował się na studia prawnicze na lwowskiej wyższej uczelni, noszącej wówczas nazwę C.K. Uniwersytetu Franciszka I (wcześniejsza Akademia Lwowska, późniejszy Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie). M. Axer został adwokatem, praktykę zdobywał m.in. pod patronatem Hermana Liebermana (1870-1941), który prowadził kancelarie w Rzeszowie i Przemyślu.

H. Lieberman (1870-1941) był znanym działaczem socjalistycznym, w okresie międzywojennym jednym z przywódców Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1928 r. wystąpił przeciw Józefowi Piłsudskiemu. W 1931 r. znalazł się w gronie posłów Centrolewu sądzonych w tzw. procesie brzeskim. Ze względu na wyrok 2,5 lat więzienia zdecydował się na emigrację, jednak jego wypowiedzi z tego okresu świadczą o tym, że bardzo tęsknił za Polską i spotkaniami z robotnikami. W okresie II wojny światowej był członkiem emigracyjnego rządu Władysława Sikorskiego. H. Lieberman zdecydowanie popierał asymilację Żydów ze społeczeństwem polskim, był przeciwnikiem żydowskich ruchów narodowych. Pod wpływem takiego patrona kształtowały się poglądy Maurycego Axera. Stał się on aktywnym, lewicującym polskim patriotą.

W czasie I wojny światowej M. Axer służył w wojsku austriackim, w oddziałach walczących na ziemiach polskich, we Włoszech i w Albanii. W okresie służby ożenił się z mieszkającą w podwiedeńskim Baden Ernestyną Fryderyką Schuster, również wyznania mojżeszowego. Początkowo małżonkowie mieszkali w Baden, a w 1919 r. przeprowadzili się do Lwowa. Para doczekała się dwóch synów, Erwina (1917-2012) i Henryka (1918-1943).

W armii niepodległej Polski mający za sobą służbę wojskową M. Axer został zakwalifikowany jako oficer rezerwy.

W II Rzeczpospolitej M. Axer szybko stał się sławny, za sprawą zapadających w pamięć mów sądowych, ale także dlatego, że niezależnie od własnych poglądów bronił zatrzymanych z powodów politycznych. Miał również zasadę, że podejmował się reprezentowania klientów, których nie stać było na adwokata, a którym jego zdaniem groził niesprawiedliwy proces. Jednak największy rozgłos przyniosła mu kontrowersyjna sprawa Rity Gorgonowej, guwernantki, która najprawdopodobniej zamordowała córkę swojego pracodawcy. Guwernantka miała z nim romans i nieślubne dziecko.

Po zajęciu Lwowa przez Armię Czerwoną w 1939 r. M. Axer, przeciwnik systemu sowieckiego zrezygnował z praktyki adwokackiej i zatrudnił się jako administracyjny pracownik teatru. Zaangażował się w pomoc uchodźcom, którzy po drugiej stronie linii wyznaczonej paktem Ribbentrop-Mołotow próbowali schronić się przed niemieckimi prześladowaniami. Udało mu się przetrwać okupację sowiecką. Przeżył także pogrom ludności żydowskiej zorganizowany przez Niemców oraz ukraińskich nacjonalistów po wkroczeniu Niemców do Lwowa w lipcu 1941 r. Zatrzymano go poniekąd przypadkowo, we wrześniu 1942 r., gdy przywitał znajomych polskich oficerów rezerwy, ofiary łapanki. Dalsze losy słynnego lwowskiego adwokata pozostają niewyjaśnione. Według jednej z wersji zginął w obozie w Bełżcu, ale możliwe jest także, że udało mu się zbiec z transportu, po czym został ponownie schwytany i rozstrzelany przez Niemców.

Wojnę przeżyła żona oraz starszy syn, Erwin. Próbował on ratować ojca po aresztowaniu, a gdy to okazało się niemożliwe wyjechał do Warszawy. Wziął udział w Powstaniu Warszawskim. Po II wojnie zasłynął jako światowej klasy reżyser teatralny (pracował w Polsce oraz Niemczech, Austrii, Związku Radzieckim, stanach Zjednoczonych, Szwajcarii i Holandii). Młodszy syn Henryk trafił do obozu janowskiego we Lwowie, gdzie działał w konspiracji. Zginął w 1943 r.

Zdjęcie: Maurycy Axer (z lewej) z innym polskim adwokatem żydowskiego pochodzenia, Mieczysławem Ettingerem (1886-1947). Zdjęcie z lat 30. XX wieku. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna.