Arct Stanisław (1818-1900)


Urodzony w 18 XII 1818 r. w Lublinie jako syn Mojżesza i Judyty, zmarł w 31 XII 1900 r. w Warszawie.  Miał żydowskie korzenie, o których informacji należałoby szukać w akcie chrztu ojca, Mojżesza.

W latach 1827–1834 pobierał nauki w lubelskim gimnazjum, a od 1836 rozpoczął starania o założenie własnej księgarni. Około 1852 rozpoczął działalność wydawniczą. W zgodzie z ówczesną numeracją ulic jego księgarnia mieściła się na Krakowskim Przedmieściu nr 132 (obecnie nr 9). Od 1858 roku z kolei została przeniesiona na Krakowskie Przedmieście 135 (obecnie nr 15). Swoją placówkę reklamował jako skład dzieł sztuki, nut i dewocjonaliów. Były tam także introligatornia oraz antykwariat czy wypożyczalnia książek francuskich i polskich.

Konwersji dokonał 8 IX 1851 r. wraz z małżonką, przyjmując chrzest w  Kościele ewangelicko-augsburskim w Lublinie. Według aktu zachował imiona Samuel Stanisław, ale w późniejszym okresie posługiwał się tylko tym drugim. W 1852 roku ochrzczona została także jego córka – Józefina. Był on obecny także na chrztach reszty członków rodziny, co wynika z akt. Wśród chrzestnych byli wymienieni znani lublinianie z rodzin Vetterów, Vassalich czy Vogtów, co jasno wskazuje na kręgi, w jakich obracała się rodzina Stanisława.

W roku 1872 nawiązał współpracę z Augustem Adamem Jeske (polskim dziennikarzem, pedagogiem oraz pisarzem). Wspólnie wydawali podręczniki przeznaczone do nauki zarówno domowej jak i szkolnej. Ich działalność przekreśliła jednak nagła śmierć Jeskego w 1875 roku.

Stanisław Arct zaangażowany był także w działalność przedpowstańczą, a po upadku powstania styczniowego i śmierci żony udał się na emigrację. Prowadzenie księgarni pozostawił bratankowi, Michałowi. Po powrocie do Lublina po latach ponownie pracował w księgarni, a w 1880 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie też zmarł.

Ciało Stanisława Arcta zostało pochowane na cmentarzu ewangelicko-reformowanym przy ul. Żytniej (kwatera F, rząd 5, nr 29).