Urodzony 18 września 1887 roku w Warszawie, a zmarł 6 kwietnia 1967 roku tamże. Pochodził ze spolonizowanej rodziny żydowskiej z trzeciego pokolenia. Jego ojcem był Henryk, z zawodu prawnik, z działań pozytywista, a także redaktor licznych gazet, m. in. „Niwy” czy „Gazety Handlowej”. Matka Maria była  założycielką pierwszej w Warszawie czytelni prowadzonej przez kobietę. Zmarła w rok po narodzinach syna, a w opiece nad dzieckiem od tamtej pory pomagała ojcu ciotka.

W 1896 roku, jako dziewięciolatek, Henryk został wysłany przez ojca w celu pozyskania najlepszego wykształcenia do Szwajcarii. Przebywał wówczas głównie w Zurychu, Genewie i Trogenie. Zgodnie z wolą ojca, początkowo młody filozof kształcił się na inżyniera, ale miłość do nauk humanistycznych okazała się dlań silniejsza. Henryk w trakcie pobytu nauczył się przeszło siedmiu języków obcych: łaciny, greki, francuskiego i niemieckiego, w stopniu bardzo dobrym angielskiego, włoskiego oraz sanskrytu.

Ojciec Henryka zmarł w 1899, nie dożywając nawet matury syna. Młody Elzenberg oddał się swoim humanistycznym pasjom i w 1905 roku podjął studia na uniwersytecie w Paryżu, gdzie poznawał kulturę i literaturę francuską. Słuchał wtedy  m. in. wykładów Henriego Bergsona w Collège de France, czy brał udział w odczytach Émile’a Durkheima. W 1909 roku obronił pracę doktorską zatytułowaną „Le Sentiment Religieux Chez Leconte de Lisle” ( „Odczuwanie religii u Leconte de Lisle’a”).

Lata 1910-1912 zaowocowały mu w pracę na Uniwersytecie w Neuchâtel, w Szwajcarii, gdzie też wykładał literaturę francuską. Następnie w 1912 roku przeniósł się do Krakowa.

Prócz wytężonej pracy naukowej, w 1914 roku zdecydował się na zasilenie szeregów Legionów Piłsudskiego. Z frontu powrócił dwa lata później. Nie pozostał również bierny podczas wojny z bolszewikami 1920 roku, w której brał czynny udział.

Mimo żołnierskich trudów nie porzucił kariery filozoficznej i pisarskiej. W 1917 bowiem ukazały się „Podstawy metafizyki Leibniza”, czyli pierwsza publikacja Elzenberga ukazana w języku polskim. Cztery lata później Henryk habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim, broniąc pracy – „Marek Aureljusz: z historji i psychologji etyki”.

W kolejnych latach życia powrócił do rodzinnego miasta – do Warszawy. Prócz wytężonej pracy pisarskiej zajął się również dydaktyką. Uczył łaciny i francuskiego w Gimnazjum im. Marii Konopnickiej, nawiązał współpracę z Państwowym Instytutem Nauczycielskim, wykładał estetykę w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej, a w końcu – otrzymał stanowisko docenta filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. Eseje z tego okresu, publikowane wówczas w licznych czasopismach, zostaną u schyłku jego życia opublikowane i uzupełnione o późniejsze teksty w dziełach: „Wartość i człowiek. Rozprawy z humanistyki i filozofii” (1966) oraz „Próby kontaktu. Eseje i studia krytyczne” (1966).

W 1936 objął Katedrę Filozofii Uniwersytetu Stefana Batorego, otwierając w życiu filozofa nowy okres – wileński. Prócz aktywnej pracy w zawodzie naukowca, Elzenberg był także gorliwym społecznikiem. Zaangażował się w działania Klubu Demokratycznego w Wilnie.

Gdy w 1939 roku zamknięto uniwersytet, chwytał się rozmaitych prac dorywczych. Parał się wówczas korepetycji z języka francuskiego, pracował jako stróż w zakładzie budowlanym, a także otrzymał posadę jako pracownik muzeum. Wojna nie pokrzyżowała jego działalności, z naukową karierą włącznie. Uczył w ramach tajnych kompletów młodzież gimnazjalną i akademicką.

Po wojnie osiedlił się na krótki czas w Lublinie. Został wykładowcą na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, w Szkole Dramatycznej oraz na Uniwersytecie Marii Skłodowskiej-Curie, po czym przeniósł do Torunia, gdzie zajął się tworzeniem środowiska filozoficznego.

Na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika pracował do emerytury, nie licząc przerwy z lat 1950-56, kiedy też został odsunięty od zajęć dydaktycznych. Władze komunistyczne usunęły go za „niepoprawny idealizm”. W stan spoczynku zawodowego przeszedł w 1960 roku w wieku 74 lat. Twórczo z kolei pracował niemalże do śmierci.

W 1965 zachorował na nowotwór szpiku kostnego, a zmarł 6 kwietnia 1967 roku. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Bibliografia

Bednarz, I., Henryk Elzenberg na kartach polskiej literatury filozoficznej, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria”, 2017, nr 4 (104)

Hostyński, L., Henryka Elzenberga życie pod prąd, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria”, 2017, nr 4 (104)

http://elzenberg.pl/nota-biograficzna.html

https://journals.indexcopernicus.com/api/file/viewByFileId/1188072.pdf– http://www.sejm-wielki.pl/b/srodka.89